Gabinete Vise-Primeiru_Ministru (V-PM), no Ministru Koordenadór ba Asuntu Ekonómikus (MCAE), liu husi Unidade Estratéjiku ba Integrasaun Ekonómika (UEIE) fo apoiu subvensaun públiku ba grupu potensial sira iha setór privadu hodi habkit sira nia ekonomia, apoiu refere Bazeia ba decreto lei N.01/2009 no diploma ministerial N.0 47/2022 de 9 de Novembro.
Hahu husi tinan 2023 to 2024 husi fundus apoiu transferénsia públiku, MCAE fasilita ona empreza/grupu mikro ki’ik no mediu ne’ebe hamahan’an iha Asosiasaun Emprezária Feto Timor Leste (AEMTL), Cámara de Comércio Industria Timor-Leste (CCI-TL), Assosiasaun Comercial Comunidade Chinesa Timor-Oan (ACCCTO) no grupu mikro, kiik no mediu hamutuk 47 iha munisípiu 10.
Objetivu husi mekanísmu apoiu setór privadu, ida maka: promove no dezenvolve espíritu emprezarial no atividade esensial ba deversifikasaun ekonomia. Efeitu husi atribuisaun apoiu, konsidera ba atividade sira hanesan: a. setor agríkola, b. setór peskas, c. setór pekuária, d. setór industria, atividade de formasaun no kapaitasaun rekursus umanus.
Ekipa tekniku seksaun setor privadu ho seksaun seluk iha MCAE halo ona monitorizasaun diretamente ba progresu ezekusaun orsamentu hodi identifika diretamente atividade produsaun husi empreza/grupu mikro, ki’ik no médiu sira iha munisípiu 13.
Benefiáriu tinan 2023 total 3066 no benefisiáriu tinan 2024 total 3019. Husi empreza/grupu mikro, kiik no médiu hira nee atividade prinsipal ne’ebe hala’o iha terenu mak:
- Agrikóla (produsaun hare, buah naga, modo no foremungo)
- Área peskas (ikan no budu tasi)
- Área pekuaria (hakiak: fahi, karau, fahi, bibi, manu rade no manu lokal)
- Área industria ( Kulinaria, kripik hudi, artezenatu no soru tais)
- Atividade de formasaun no kapaitasaun rekursus umanus (formasaun kona ba: Kulinária, jestaun kuda no kuidadu hare)
Informasaun ba dokumentasaun atividade produsaun ne’ebe hala’o iha terenu
- ACCCTO :
Grupu Foin Be’eno, Responsavel Florenciana Colo, Amebno, Postu Admin Pante-Makasa, Suku Bobokase, Aldeia Fatubajae Atividade: Soru tais no human. Hetan apoiu meius material soru tais no human husi ACCCTO iha tinan 2024. Husi apoiu refere hakbiit grupu iha aumenta kunatidade ba produsaun tais.
Grupu Nova Esperansa, munisipiu Dili, postu administrativu Dom Aleixo suku Fatu-Hada, aldeia 03, ho responsavel grupu Sra. Lucia M.G.da Costa. Grupu Nova Esperança harii iha tinan 2017, hahu ho negósiu kacang telur no kripik hudi no fa’an dahuluk iha eskola ne’ebé besik uma. Grupu apresia ho apoiu material ne’ebe oferese husi ACCCCTO tanba osan ne’ebe atu sosa material utiliza fali ba sosa material prima aumenta kuantidade produsaun. - AEMTL:
Estrutura AEMTL munispiu Baucau. Ho apoiu transferensia publiku 2023, fasilita ona AEMTL harii estrutura iha munisipiu 12.
Grupu mikro Alfaiate, ne’ebé hala’o atividade suku roupa simples ba festa, farda eskola no seluk tan, nain ba alfaiate mak Sra. Angelina Ximenes, munísipiu Viqueque, postu administrativu Viqueque vila, suku Caraubalu, aldeia Siralari. Sra. Angelina hanesan mudista ne’ebé hala’o nia atividade alfaiate hahú tinan 2017. Sente haksolok wainhira inklui’an iha estrutura AEMTL munispiu Viqueque tanba bele fahe esperiensia ba malu no hetan ligasaun diak ho grupu seluk.
Husi estrutura ne’ebe harii iha tinan 2023 AEMTL munispiu organiza malu halo levantamentunt dadus ba negosiante feto iha munisipiu 12 hodi identifika total negosiante feto no variedade negosiu.
Negosiu Obralana iha munispiu Ambeno, Suku Costa Aldeia Sanane. Responsavel Marcelina Aloi, feto faluk ne’ebe esforsu mesak hodi halo atividade negosiu Fa’an obralan iha merkadu Sanane Ambeno hodi sustenta familia nia nesesidade li liu foka ba oan ne’ebe moras hela.
Nagosiante feto Manatuto, negosiu faan ikan tunu iha Obratu Manatuto, responsavel sra. Amelia da Costa. Faan ikan iha obratu tinan 4 ona, rendimentu depende ba movimentu veiklu ne’ebe ne’ebe sai tama Manatuto. Ami agradese tanba AEMTL Nasional mai foti dadus ba negosiante feto iha munispiu, nee quer diser que iha planu diak balun mai ami.
- CCI-TL :
Natar Baucau,
Natar Ambeno, Postu Admin, Pante Makasar Suku Costa, Aldeia Sanane. Salumata Unip.Lda, Isaura da Cunha (Natar nain sente haksolok tanba membru grupu uza maneira foun hodi kuda no uza makina mak kuda fini direta.
Sr. Francisco Taimoni natar nain ne’ebe hala”o atividade iha área Agrikola (kuda hare),lokaliza iha munísipiu Bobonaro, Postu administrativu Maliana, suku Raifun, bairo ramoskora. Grupu hahú halai natar iha 2015 no foin lalais iha 2024 hetan apoiu husi CCI-TL kona-ba formasaun ba tekniku oinsa kuda no kuidadu hare.
- Empreza/grupu mikro, ki’ik no médiu ne’ebe hetan apoiu transferensia publiku husi MCAE:
Grupu EPAPANA hala’o atividade iha área Peskas no budu tasi. Atividade refere lokaliza iha Munisipiu Dili, Postu Administrativu Atauro, Suku Biqueli, Aldeia Pala, responsavel grupu Epapana mak Sr. Jose Gomes. Apoiu ne’ebe MCAE fasilita sosa ona Ro Jhonson no material peskas, husi material hirak nee grupu nia rendimentu ne’ebe diak agora dadaun husi atividadade budu tasi.
Grupu Promove Kultura Wekeke (soru tais) ne’ebe hala’o nia atividade iha área Indústria Soru Tais, atividade refere lokaliza iha munsípiu Viqueque, Postu administrativu Viqueque, suku Caraubalo, responsavel grupu mos hanesan konselleira ba grupu Promove Cultura Wekeke Sra. Luciana Guterres. Grupu hari’i iha tinan 2015 . Fotografia refere estudante ho naran Jesuina Amaral tinan 16, eskola iha Calixa, nebe envolve an iha atividade soru tais tanba hakarak hatutan beiala sira nia tradisaun, aprende soru tais no bele hetan netik osan rahun sosa materal eskola, hanesan buku, lapizeira.
Grupu Seneart Becora, Dili (artezenatu) atividade iha área Indústria (Arte Zenato), atividade refere lokaliza iha munisipiu Dili, postu administrativu Cristo Rei, suku Becora, aldeia Becora kraik, responsavel grupu mak Sr. Imanuel Bas Fernandes Lelan. Husi material apoiu refere grupu sosa ona material sira hanesan: Simenti, gips, logam, tembaga no mákina pelembur, atividade refere atinji ona orsamentu ezekusaun 100%. Komunidade hahu koñese grupu nia atividade Arte Zenatu no hahu hameno no produs ona estátua Heroi Oecusse, estátua proklamador RDTL nian saudozu Sr. Francisco do Amaral.